Θα ήταν το τρολάρισμα της χρονιάς,αυτό που έγινε στα σαράντα του ΠΑΣΟΚ (pun intended) αν δεν είχαμε ανθρωπόμορφα σκουπίδια να προσπαθούν να πικάρουν δίποδους βόθρους περί καθαριότητας.
Το ΠΑΣΟΚ μπορεί να πέθανε,όσο όμως δε καίμε το πτώμα και αφήνουμε τους νεκρόφιλους να μεταδίδουν τη πανούκλα,δε πρόκειται να σωθούμε.
Διάβασα αρκετά βιβλία τους θερινούς μήνες,τρία ξεχώρισαν.Το πρώτο είναι η Σκοτεινή Ήπειρος του Μαρκ Μαζάουερ.Σκοτεινή Ήπειρος είναι η Ευρώπη και το βιβλίο είναι μια διεισδυτική ματιά σε όσα συνέβησαν σε αυτή κατά τον εικοστό αιώνα.
Η ανάγνωση προσφέρει πολλή τροφή για σκέψη και αρκετές αφορμές για συζήτηση.Διαβάζοντας τα πρώτα κεφάλαια,δε γίνεται να μη σε πιάσει νευρικό γέλιο και σφίξιμο στο στομάχι,πολλές φορές ταυτόχρονα.
Οι ομοιότητες της σημερινής εποχής με τις δεκαετίες του 20 & 30 είναι ανησυχητικά πολλές.Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου ,ο κοινοβουλευτισμός εξαφανίστηκε από τις περισσότερες ευρωπαικές χώρες (σαν εκείνο το άνθος της ερήμου,άνθισε και μαράθηκε σε ελάχιστο χρόνο).
Για πολλούς και διάφορους λόγους,έμοιαζε ανεπαρκής ν'αντιμετωπίσει τα προβλήματα της εποχής.Απολυταρχικά καθεστώτα φύτρωσαν το ένα μετά το άλλο.Ο φασισμός ήταν κάτι καινούργιο,που έμοιαζε πιο ελκυστικό από τη δημοκρατία.
Σήμερα υπάρχει μια παρόμοια κατάσταση.Οι περισσότερες δημοκρατίες στην Ευρώπη είναι σαν ξεπερασμένα reality,όποιον και να ψηφίσεις,πάντα κάποιος άλλος κερδίζει πραγματικά.Ο κόσμος το έχει βαρεθεί και αυτό φαίνεται.
Ένας από τους βασικούς λόγους της παρακμής του κοινοβουλευτισμού είναι ο εκφυλισμός των κομμάτων.Το παραδοσιακό δίπολο συντηρητικοί-σοσιαλιστές δεν υπάρχει εδώ και χρόνια.Δεξιοί και σοσιαλιστές δεν έχουν καμία διαφορά.
Ο νεοφιλελεύθερος πράκτορας Smith έχει γεμίσει το κόσμο με τους κλώνους του.Τι ακριβώς συμβαίνει στην Γηραιά Ήπειρο με απλά λόγια;
Οι σοσιαλιστές έχουν γίνει δεξιοί,οι ακροδεξιοί (που η εκλογική άνοδος τους άνοιξε την όρεξη) πέρασαν ένα λούστρο μετριοπάθειας και αυτοαποκαλούνται δεξιοί,λέγε με Λεπέν,Βορίδη κτλ..Οι δεξιοί -που περνάνε μια κρίση ιδεαλογικής ταυτότητας με αυτά που βλέπουν-διαπιστώνοντας πως πλάκωσε ανταγωνισμός,υιοθετούν ακροδεξιές απόψεις για να παραμείνουν στο παιχνίδι,ελπίζοντας πως στο τέλος οι ψηφοφόροι θα εκλέξουν το original προιόν και όχι τις απομιμήσεις.
Σε μια Ευρωπαική Ένωση που όλοι είναι ή θέλουν να γίνουν δεξιοί,υπάρχει περίπτωση αλλαγής και μάλιστα με ομαλό τρόπο; (το πολύ καλό άρθρο τα λέει καλύτερα από μένα)
Τα κοινοβούλια λειτουργούν σαν υποκαταστήματα πολυεθνικής που η κεντρική διοίκηση αλλάζει στελέχη όποτε θέλει.Τα μπακαλογατιά των τραπεζών δε πείθουν κανέναν πια.Και επειδή η ιστορία διδάσκει μόνο όσους τη διαβάζουν,ο φασισμός είναι ξανά το - όχι και τόσο- καινούργιο -αλλά πολύ- αστραφτερό μοντέλο στη βιτρίνα.
Και η Αριστερά; Η Αριστερά στην Ευρώπη πληρώνει τις αμαρτίες της σοσιαλδημοκρατίας .Την ιδεολογική της μετάλλαξη και τη δεξιά -όλο πιο δεξιά- μεταμόρφωση.Όσο δε μπορεί να εμπνεύσει το κόσμο ,να παρουσιάσει μια πειστική εναλλακτική πρόταση,με ειλικρινή διάθεση για ρήξη με το κατεστημένο και τα ΠΑΣΟΚ αυτού του κόσμου και συνεχίζει να προσπαθεί να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα (Ζαπατίστας και Άγιο Όρος,ΕΕ,ΝΑΤΟ κοινωνικό κράτος στο ίδιο καλάθι,δεν είναι Αριστερά Αλέξη) τόσο θα παραμένει κομπάρσος του βωβού και θα πνίγεται στη σκιά της χρεοκοπημένης σοσιαλδημοκρατίας.
Φλυάρησα αλλά είπαμε,το βιβλίο δίνει αφορμές για πολύ κουβέντα.Αν αγαπάτε την ιστορία,αξίζει να διαβάσετε τη Σκοτεινή Ήπειρο.
Η Ομορφιά και η Κόλαση μιλάνε ξανά για τη διαφθορά και τη Μαφία.Σε αυτό το βιβλίο όμως ο Ιταλός γράφει κι άλλα,για συγγραφείς και βιβλία που αγαπάει,για το ταξίδι στις Κάννες και τα κινηματογραφικά Γόμορρα (σε αυτές τις σελίδες ο Σαβιάνο δίνει τη καλύτερη περιγραφή της πόλης και του φεστιβάλ που έχω διαβάσει ποτέ),μέχρι τον Μέσι και τους 300.
Το ύφος του Σαβιάνο ανεπιτήδευτο και άμεσο,απλό και καθαρό σα ρυάκι όπως θα έλεγε και ο Καπότε.Επιστρατεύει το συναίσθημα για να ξυπνήσει,να κεντρίσει τη λογική του αναγνώστη.Η μεγαλύτερη αρετή της γραφής του είναι η οικειότητα που νιώθεις,διαβάζοντας προτάσεις που είναι αντίλαλοι δικών σου σκέψεων και προβληματισμών.
Σε κάποιο σημείο ο συγγραφέας αναρωτιέται γιατί δεν υπάρχουν κι άλλοι σαν αυτόν,άνθρωποι που θ'αντισταθούν,που θα μιλήσουν.Σ'εκείνες τις λέξεις νιώθεις την απόγνωση,τη μοναξιά ενός ανθρώπου που θα ζήσει τα υπόλοιπα χρόνια του μια θωρακισμένη ζωή.
Αυτό είναι το τίμημα της αλήθειας.Σ'ένα κόσμο που το αυτονόητο έχει γίνει το απίθανο.
Ένα άλλο προτέρημα του Ιταλού είναι η εξαιρετική χρήση αποσπασμάτων,αποφθεγμάτων στα δικά του κείμενα.Με φειδώ και στα κατάλληλα σημεία ώστε ν'αποκτά περισσότερο χρώμα η αφήγηση.
Έχει πολλά ρινίσματα τέτοιου χρυσού το βιβλίο στις σελίδες του.Θα σταθώ σε ένα.Ένα απόσπασμα από το Μπέογουλφ,που συνοψίζει τα δεινά της εποχής "Ικανότερος δεν είναι ο εχθρός που σου παίρνει τα πάντα,αλλά εκείνος που σε κάνει να συνηθίζεις να μην έχεις τίποτα".
Θα πω μόνο πως ο Καζαντζάκης είναι ο μόνος συγγραφέας που προσπάθησε να χαρτογραφήσει την ανθρώπινη ψυχή με επιτυχία.
Αυτό προσπάθησε να κάνει και στα ταξιδιωτικά του.Ν'ανιχνεύσει και να καταλάβει τη ψυχή της εκάστοτε χώρας και του λαού της.Να βρει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.Η Αγγλία που περιγράφει δεν υπάρχει πια.Αυτό όμως κάνει το ταξίδι δύο φορές πιο μαγικό.
Και πάντα στη γραφή του θα βρεις κάτι διαχρονικό και επίκαιρο.Τα ορυχεία εκείνης της εποχής δεν είναι τα ίδια πλέον,οι συνθήκες τους όμως είναι εδώ και μας σπρώχνουν ακόμα πιο κοντά στον 19 αιώνα.
Μια από τις αρετές των μεγάλων συγγραφέων είναι να μεταφράζουν τα συναισθήματα σου και με λίγες λέξεις ή προτάσεις,να συνοψίζουν όλα όσα σκεφτόσουν και όλα όσα θα ήθελες να πεις.
Θα βρεις πολλά τέτοια σημεία στις σελίδες του βιβλίου.Δύο απ'αυτά τα θυμάμαι πιο έντονα.
Όταν διάβαζα το βιβλίο είχε γίνει γνωστή αυτή η είδηση.Ο Καζαντζάκης γράφει για τα συγχωροχάρτια "Όλες οι αμαρτίες συχωρούνται,φτάνει να πλερώσεις κι όσο πιο καλά πλερώσεις,τόσο και πιο καλά συχωρούνται",διαχρονικές αλήθειες,τίποτα δεν αλλάζει πραγματικά,μόνο οι χρονολογίες,τα ονόματα και τα ρούχα.
"Κάθε καινούργιο χώμα που πατούμε μπορεί και πρέπει,να γίνει αφορμή να πλατύνει η ψυχή μας".Το ταξίδι,η γνώση,η επαφή με το άγνωστο είναι τα καλύτερα εμβόλια για τη πρόληψη του ρατσισμού. Μπορεί να μη μετακινήθηκε εκατοστό το κορμί από το κρεβάτι,το μυαλό όμως έκανε χιλιάδες μίλια με το Ταξιδεύοντας Αγγλία.
"Δε πρόκειται να ξεχάσω και δε πρόκειται να συνηθίσω".Απόσπασμα από ομιλία του Γκύντερ Γκρας στο θέατρο Άλφα το 1972.
Θα ήθελα αυτές οι λέξεις να είναι το σύνθημα της εποχής,το πραγματικό της όνομα,η αόρατη σημαία που θα έμπαινε μπροστά.Δυστυχώς δεν είναι.
Σε ακραίες εποχές η μετριοπάθεια είναι η πιο ακραία συμπεριφορά.Όσο δεν αποφασίζουμε και αμφιταλαντευόμαστε,θα φυτοζωούμε,ανάμεσα σ'ενα κόσμο που πεθαίνει και σ'έναν ανήμπορο να γεννηθεί..
